شیمی چوب
مریم احمدی؛ سید مجید ذبیح زاده؛ نورالدین نظرنژاد؛ قاسم اسدپور؛ پوریا بی پروا
چکیده
سابقه و هدف: عصاره گیاهان حاوی مواد آنتی‌اکسیدانی است که به دلیل اهمیت بالای این مواد، مطالعه و بهره‌برداری از آن‌ها در علوم و صنایع مختلف به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین گروه‌های مواد موجود در عصاره گیاهان، ترکیبات فنولی هستند. این ترکیبات علاوه بر خاصیت آنتی‌اکسیدانی، کاربردهای متعددی در صنایع ...
بیشتر
سابقه و هدف: عصاره گیاهان حاوی مواد آنتی‌اکسیدانی است که به دلیل اهمیت بالای این مواد، مطالعه و بهره‌برداری از آن‌ها در علوم و صنایع مختلف به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین گروه‌های مواد موجود در عصاره گیاهان، ترکیبات فنولی هستند. این ترکیبات علاوه بر خاصیت آنتی‌اکسیدانی، کاربردهای متعددی در صنایع مختلف دارند. تاکنون گیاهان گوناگونی برای استخراج عصاره‌های گیاهی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. زیتون تلخ، یکی از گونه‌های چوبی، حاوی مواد آنتی‌اکسیدانی است. در این پژوهش، عصاره موجود در چوب درون و چوب برون زیتون تلخ استخراج شد و ترکیبات استخراج‌شده شناسایی گردیدند. همچنین، ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی این ترکیبات مورد آزمون قرار گرفتند. این مطالعه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص کاربرد بالقوه ترکیبات آنتی‌اکسیدانی حاصل از زیتون تلخ در صنایع مختلف ارائه دهد.مواد و روش ها: ابتدا چوب درون و چوب برون گونه زیتون تلخ از یکدیگر جدا شدند و با استفاده از آسیاب آزمایشگاهی، خرد شدند. ذرات با اندازه مش 60 با استفاده از الک آزمایشگاهی جداسازی شدند. پیش از انجام عصاره‌گیری، آرد چوب با استفاده از هگزان پیش‌استخراج شد. سه روش مختلف برای عصاره‌گیری استفاده شد: سوکسوله، غوطهوری و التراسونیک. در هر سه روش، 10 گرم آرد چوب به‌عنوان ماده اولیه استفاده گردید. در روش سوکسوله، مواد اولیه در کارتوش ریخته شد، سپس کارتوش حاوی آرد چوب در بالن حاوی 250 میلی‌لیتر اتانول قرار گرفت. سیستم سوکسوله نصب شد و پس از اولین سیفون، نمونه‌ها به مدت 6 ساعت تحت حرارت قرار گرفتند تا فرآیند عصاره‌گیری کامل شود. در روش غوطهوری، نمونه‌ها به‌مدت 24 ساعت در 250 میلی‌لیتر اتانول با استفاده از همزن مغناطیسی و در دمای 40 درجه سانتی‌گراد هم زده شدند. در روش التراسونیک آرد چوب به همراه 100 میلی‌لیتر اتانول در بشر ریخته شد. مخلوط حاصل در دمای 40 درجه سانتی‌گراد و طی دو بازه زمانی 3 دقیقه‌ای (در مجموع 6 دقیقه) با فرکانس 20 کیلوهرتز و دامنه 50 درصد تحت تیمار قرار گرفت. ترکیبات موجود در عصاره‌های حاصل از هر سه روش با استفاده از GC-MS شناسایی شدند. مقدار ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی عصاره‌ها نیز اندازه‌گیری شد. علاوه بر این، فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ها با استفاده از روش DPPH مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج: بررسی درصد مواد استخراجی پیش از پیش‌استخراج با هگزان نشان داد که مقدار مواد استخراجی موجود در چوب درون بیشتر از چوب برون است. پس از عصاره‌گیری با سه روش مختلف، اندازه‌گیری مجدد درصد مواد استخراجی نشان داد که بیشترین مقدار مواد استخراجی در چوب برون و با استفاده از روش سوکسوله به‌دست آمد.آنالیز ترکیبات عصاره‌های حاصل از چوب درون و چوب برون گونه زیتون تلخ با GC-MS نشان داد، در روش سوکسوله، متوکسی فنول بیشترین ترکیب فنولی شناسایی‌شده در هر دو بخش چوب بود. در روش غوطهوری، بتا-سیتوسترول در چوب درون و متیل فنول در چوب برون بیشترین مقدار را داشتند. در روش التراسونیک، ایمیدازولیدیندیون بیشترین درصد ترکیب استخراج‌شده در چوب درون و بتا-سیتوسترول در چوب برون بود. بیشترین مقدار ترکیبات فنولی در عصاره استخراج‌شده از چوب برون با استفاده از روش سوکسوله و با میزان 45865/0 میکروگرم گالیک اسید بر میلی‌گرم ثبت شد. بیشترین مقدار فلاونوئید نیز در عصاره استخراج‌شده از چوب برون با استفاده از روش سوکسوله و با میزان 493172/0 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک به‌دست آمد. ارزیابی فعالیت آنتی‌اکسیدانی نشان داد که عصاره استخراج‌شده از چوب درون با استفاده از روش غوطهوری بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی را داشت.نتیجه گیری: هدف این پژوهش، بررسی عصاره‌گیری از چوب درون و چوب برون گونه زیتون تلخ و ارزیابی تأثیر سه روش مختلف استخراج شامل سوکسوله، غوطهوری و التراسونیک بر میزان عصاره استخراج‌شده بود. علاوه بر این، ویژگی آنتی‌اکسیدانی عصاره‌های استخراج‌شده با این روش‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیبات فنولی، بیشترین مقدار از مواد استخراج‌شده در عصاره‌های حاصل از چوب درون و چوب برون این گونه را تشکیل می‌دهند. همچنین، روش سوکسوله بالاترین بازدهی را در استخراج ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی از چوب برون داشت، در حالی که روش غوطهوری، بالاترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی را در عصاره استخراج‌شده از چوب درون نشان داد. این یافته‌ها نشان داد که انتخاب روش مناسب عصاره‌گیری می‌تواند بر مقدار و نوع ترکیبات استخراج‌شده و ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی آن‌ها تأثیر بگذارد. این موضوع می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای استفاده از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در کاربردهای صنعتی و دارویی ارائه دهد.
