شیمی چوب
محمدرضا سبزه پرور؛ احمد جهان لتیباری؛ شادمان پورموسی
چکیده
سابقه و هدف: مواد استخراجی گیاهان ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارند. ایجاد رنگ کرده و رنگ چوب را تغییر داده و رنگ‌های جذاب و متنوعی ایجاد می‌کنند. خاصیت ضد حشره داشته و نقش حفاظت کنندگی دارند. خاصیت دارویی داشته و در طب سنتی به عنوان دارو استفاده می‌شوند. بدین جهت انسان از روزگار گذشته همواره از عصاره‌های گیاهی و مواد استخراجی در کاربردهای ...
بیشتر
سابقه و هدف: مواد استخراجی گیاهان ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارند. ایجاد رنگ کرده و رنگ چوب را تغییر داده و رنگ‌های جذاب و متنوعی ایجاد می‌کنند. خاصیت ضد حشره داشته و نقش حفاظت کنندگی دارند. خاصیت دارویی داشته و در طب سنتی به عنوان دارو استفاده می‌شوند. بدین جهت انسان از روزگار گذشته همواره از عصاره‌های گیاهی و مواد استخراجی در کاربردهای صنعتی- دارویی و حتی مبارزه با آفات استفاده کرده است. درگذشته استفاده از این مواد به‌صورت تجربی بود ولی با پیشرفت علوم جایگاه علمی پیدا کرد. باوجودی که اغلب میوه و یا چوب درخت گردو به‌عنوان ارزش اقتصادی آن در نظر گرفته می‌شود، ولی بررسی‌های انجام شده بر روی ویژگی مواد استخراجی درخت گردو اثبات کرده است که این مواد به‌عنوان عوامل ضد مخرب چوب و گاهاً سمی طبقه‌بندی می‌شوند. در این مطالعه شناسایی ترکیب‌های شیمیائی برگ درخت گردو و تغییرات آن در دو دوره بهار و تابستان و همچنین اثر خشک شدن بر این تغییرات مورد بررسی قرار گرفته است.مواد و روش‌ها: برگ‌های یک ناحیه از درخت گردو با سن تقریبی 100 ساله در یکی از مناطق کوهستانی شهرستان کرج در دو فصل بهار و تابستان جمع‌آوری و مواد استخراجی برگ‌های هر دوره به دو شکل تر و هوا خشک جمعاً 4 نمونه مورد ارزیابی قرار گرفتند. عصاره‌گیری بر طبق دستورالعمل T204-05 آیین‌نامه Tappi انجام گرفت. شناسایی ترکیب‌های شیمیائی موجود در عصاره برگ‌ها و تغییرات آن با استفاده از طیف‌سنجی کروماتوگرافی گازی- طیف‌سنجی جرمی (GC – MS) انجام شد.نتایج: نتایج نشان دادند که در برگ خشک نمونه بهار ترکیب‌های زیادتری در مقایسه با نمونه تر همان برگ وجود دارد که مؤید فرار بودن ترکیب‌های موجود در برگ تر بهار است. همچنین تفاوت محسوسی بین ترکیب‌های موجود در برگ بهار و تابستان مشاهده شده است. ترکیب‌های اصلی شامل: 2- متیل نپتالین، تری دکان و تترا دکان و 2-3-دی متیل نپتالین و اتیل سیکلو بنزن در برگ تابستانی شناسایی شده‌اند. نپتالین-2-متیل و 2،1-بنزینیدی کربوکسیلیک اسید، دی آزو اوکتیل استر در نمونه‌های خشک و تر بهاره مشاهده شده است. باوجودی که نپتالین 2,3 دی متیل در برگ خشک تابستانه و دکان در برگ تر تابستانه وجود دارد، ولی تری دکان، دو دکان، تری دکان و تترا دکان در هر دو نمونه خشک و تر تابستانه مشاهده شده است و اتیل سیکلوهگزان در برگ تر تابستانه شناسایی شده است.نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده نه‌تنها مؤید تغییرات فصلی مواد استخراجی برگ درخت گردو می‌باشد، بلکه تغییراتی بین نمونه خشک و تر بهاره ظاهر شده است که نشان‌دهنده فرار بودن بعضی از این ترکیب‌ها می‌باشد. این یافته بیانگر وجود بوی مشخصی از برگ‌های درخت گردو در فصل بهار است. ولی تغییرات قابل‌توجهی بین نمونه خشک و تر تابستانه مشاهده نمی‌گردد. احتمالاً مواد فرار در طی فصل بهار از برگ درخت گردو جدا شده است. ولی عدم وجود بعضی از ترکیب‌های موجود در برگ خشک و تر تابستانه می‌تواند نشان‌دهنده تغییر فصلی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده مواد استخراجی برگ درخت گردو باشد.
