نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد جهان لتیباری ¹
• فرداد گلبابائی ²
• محمدرضا امینی ³

¹ استاد، گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

² بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده‌های آن، ‌مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

چکیده

کاج تدا (Pinus Teada) از سوزنی برگانی است که طی حدود چهار سال گذشته در ایران کشت شده و به عنوان یک منبع چوبی الیاف بلند جهت تولید کاغذ مورد توجه است. با توجه به نقش ابعاد الیاف در ویژگیهای کاغذ این تحقیق به منظور تعیین تغییرات ابعاد این گونه چوبی و تعیین امکان استفاده از آن در صنایع چوب به انجام رسیده است.
دو درخت از منطقه پیلمبرا در گیلان انتخاب و پس از قطع و استحصال به آزمایشگاه علوم چوب و کاغذ دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی کرج حمل شد. از هر درخت تعداد 5 دیسک تهیه و از هر دیسک نیز در فاصله هر 5 دایره رویشی از مغز به سمت پوست دو نمونه تراشه به تفکیک چوب آغاز و پایان جدا گردید. پس از آماده سازی الیاف قبل روش فرانکلین (1954) از هر نمونه تعداد 30 عدد تراکئید سالم و بدون شکستگی و پیچیدگی انتخاب شده و به کمک میکروسکوپ تحقیقاتی تراکئید شامل طول تراکئید، قطر تراکئید، قطر حفره تراکئید و ضخامت دیواره سلولی اندازه گیری شد و تغییرات آنها با توجه به سه عامل ارتفاع، دایره رویشی و چوب آغاز و پایان مورد مطالعه قرار گرفت. میانگین کلی طول تراکئید، قطر تراکئید، قطر حفره تراکئید و ضخامت دیواره سلولی 3000 تراکئید اندازه گیری شده برای گونه فوق به ترتیب برابر با3.65 میلیمتر، 38.97، 28.94 و 5.01 میکرون محاسبه شد. طول تراکئید، قطر تراکئید، قطر حفره تراکئید و ضخامت دیواره سلولی چوب آغاز به ترتیب برابر با 3.40 میلیمتر، 42.34، 34.87 و 3.72 میکرون و میانگین این ویژگیها برای چوب پایان نیز به ترتیب 3.84 میلیمتر، 35.54، 22.96 و 6.29 میکرون بدست آمد. رویش سالیانه (رویش قطری) 5.66 میلیمتر، چوب پایان 24.13%، ضریب در هم رفتگی 94.96%، ضریب نرمش 73.48 و ضریب رونکل 26.47 تعیین گردید.
با در نظر گرفتن سه عامل ارتفاع، دایره رویشی و چوب آغاز و پایان مشخص شد که با افزایش ارتفاع درخت و همچنین افزایش فاصله از مغز به سمت پوست کلیه ویژگیهای آناتومیکی از قبیل طول تراکئید، قطر تراکئید، قطر حفره تراکئید و ضخامت دیواره سلولی افزایش می یابد. ولی در بالاترین ارتفاع و همچنین دوایر رویشی نزدیک پوست از میزان افزایش ابعاد کاسته می گردد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که میانگین هر چهار ویژگی اندازه گیری شده الیاف نسبت به تغییر ارتفاع از سطح زمین به بالا و تغییر دایره رویشی از مغز به سمت پوست در سطح 1% با هم اختلاف معنی داری دارند.

کلیدواژه‌ها

• کاج تدا
• طول تراکئید
• قطر تراکئید
• قطر حفره تراکئید و ضخامت دیواره سلول

موضوعات

• فیزیک و آناتومی