نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

درخت گز شاهی، گونه‌ای مقاوم به خشکی است که از نظر زیست-محیطی مهم بوده و چوب آن در برخی کشورها، کاربرد تجاری دارد. هدف از این پژوهش مقایسه جمعیت‌های گوناگون این گونه از نظر نرخ رشد قطری (پهنای حلقه رویش)، توان سازگاری فیزیولوژی (ویژگی‌های آوندی) و ویژگی‌های کاربردی چوب (بیومتری الیاف) بود. بررسی بر روی پایه‌هایی ده ساله از شش جمعیت این گونه انجام شد که پیش‌تر از مناطق مختلف ایران (قم، کاشان، خاش، زابل، گرمسار و یزد) گردآوری و در گرمسار کاشته شده بودند. نتایج نشان داد که جمعیت گرمسار بیشترین قطر و رشد عرضی را در بین جمعیت‌ها دارد. این جمعیت با کوچک نگه داشتن آوندها و در عوض افزایش چشم‌گیر تعداد آنها بهترین استراتژی را برای سازگاری با اقلیم سرد و خشک از خود نشان داد. همین امر دلیل رشد بهتر عرضی آن نیز بوده است. باآنکه ویژگی‌های بیومتری الیاف و نسبت‌های کاغذسازی بین جمعیت‌ها اختلاف آماری معنی‌داری نشان داد اما این اختلاف‌ها آنقدر فاحش نبودند که درعمل تاثیر مهمی در کیفیت کاغذ حاصله داشته باشند. از این رو، با آنکه جمعیت یزد از نظر پارامترهای کاغذسازی کیفیت بهتری داشت ولی گزینش جمعیت برتر برای این صنعت تنها با اتکا بر بیومتری الیاف درست نبوده و باید به ویژگی‌های دیگر چون حجم چوب تولیدی، سازگاری با رویشگاه و نرخ زنده‌مانی نهال‌ها اهمیت بیشتری داد. همبستگی مثبت یافت شده بین پهنای حلقه‌های رویشی و طول الیاف از منظر زراعت چوب بسیار مطلوب است چراکه تیمارهایی که به افزایش سرعت رشد می‌انجامند، درعین‌حال ویژگی‌های الیاف را نیز بهبود خواهند بخشید. درمجموع می‌توان نتیجه گرفت که جمعیت گرمسار بهترین گزینه برای کاشت و پرورش گز شاهی از نظر تطبیق‌پذیری با محیط و زراعت چوب است.

کلیدواژه‌ها

-Aitken, S.N., Yeaman, S., Holliday, J.A., Wang, T.L. and Curtis-McLane, S., 2008. Adaptation, migration or extirpation: climate change outcomes for tree populations. Evolutionary Applications, 1: 95–111.
-Al-Mefarrej, H.A., Abdel-Aal, M.A., and Nasser, R. A., 2014. Influence of the cooking conditions on the properties of pulp and papersheets from Athel wood (Tamarix aphylla L.) obtained by the soda-AQ method. Journal of Food, Agriculture & Environment, 12(2): 1336-1341.
-Benson, L.D. and Darrow, R.A., 2013. The trees and shrubs of the Southwestern deserts. Literary Licensing, LLC, 484 p.
-Blumenrother, M., Bachmann, M. and Muller-Starck, G., 2001. Genetic characters and diameter growth of provenances of Scots Pine (Pinus sylvestris L.). Silvae Genetica, 50(6): 212- 222.
-Carlquist, S., 2013. Comparative wood anatomy: systematic, ecological, and evolutionary aspects of dicotyledon wood. Springer Science and Business Media, Berlin, 448p.
-Chen, Z.Q., Karlsson, B., Mörling, T., Olsson, L., Mellerowicz, E.J., Wu, H.X., Lundqvist, S.O. and Gil, M.R.G., 2016. Genetic analysis of fiber dimensions and their correlation with stem diameter and solid-wood properties in Norway spruce. Tree Genetics and Genomes, 12(6): 123.
-Coats, W., 2005. Tree species selection for a mine tailings bioremediation project in Peru. Biomass and Bioenergy, 28(4): 418-423.
-Dykstra, D. P., 2010. Extraction and utilization of saltcedar and Russian olive biomass. In: Shafroth, P.B., Brown, C.A., Merritt, D.M., (Eds.). Saltcedar and Russian Olive Control Demonstration Act Science Assessment. U.S. Geological Survey Scientific Investigations Report, Michigan, 143p.
-Eilmann, B., Sterck, F., Wegner, L., De Vries, S.M.G., Von Arx, G., Mohren, G.M.J., Den Ouden, J. and Sass-Klaassen, U., 2014. Wood structural differences between northern and southern beech provenances growing at a moderate site. Tree Physiology, 34: 882-893.
-Franklin, G.L., 1945. Preparation of thin sections of synthetic resins and wood-resin composites, and a new macerating method for wood. Nature, 155(3924): 51pp.
-Gärtner, H. and Schweingruber, F.H., 2013. Microscopic Preparation Techniques for Plant Stem Analysis. Kessel Publishing House, Remagenm, Germany, 78p 
-Hacke, U.G., Sperry, J.S., Pockman, WT., Davis, S.D. and McCulloh, K., 2001. Trends in wood density and structure are linked to prevention of xylem implosion by negative pressure. Oecologia, 126 (4): 457–461.
-Hajek, P., Kurjak, D., Von Wühlisch, G., Delzon, S. and Schuldt, B., 2016. Intraspecific variation in wood anatomical, hydraulic, and foliar traits in ten European beech provenances differing in growth yield. Frontiers in Plant Science, 7: 791
-Hayatgheibi, H., Fries, A., Kroon, J. and Wu, H.X., 2019. Genetic analysis of fiber-dimension traits and combined selection for simultaneous improvement of growth and stiffness in lodgepole pine (Pinus contorta). Canadian Journal of Forest Research, 49: 500-509.
-Hong, Z., Fries, A. and Wu, H.X., 2014. High negative genetic correlations between growth traits and wood properties suggest incorporating multiple traits selection including economic weights for the future Scots pine breeding programs. Annals of Forest Science, 71: 463–472.
-Hoseinzadeh, A., Jahan-Latiari, A., Familian, B., Mahdavi, S., and Sepidedam, H. 1997. Study on characteristics of 3 species tamarisk wood. Research of Wood and Paper, 2: 152-190. (In Persian)
-Ivkovich, M., 1996. Genetic variation of wood properties in balsam poplar (Populus balsamifera L.). Silvae Genetica, 45: 119-124.
-Lenz, P., Cloutier, A., MacKay, J. and Beaulieu, J., 2010. Genetic control of wood properties in Picea glauca - An analysis of trends with cambial age. Canadian Journal of Forest Research, 40: 703-715.
-Li, Q., Zhong, C., Jiang, Q., Zhang, Y., Chen, Y., Wei, Y. and Chen, Z., 2018. Genetic variations and primary selections of main wood properties among Michelia macclurei families. Journal of South China Agricultural University, 39: 73-79.
-Mantanis, G. and Birbilis, D., 2010. Physical and mechanical properties of Athel wood (Tamarix aphylla). Türkiye Ormancılık Dergisi, 11(2): 82-87.
-Nourbakhsh, A., Hoseinzadeh, A., Kargarfard, A., Golbabaei, F., and Hoseinkhani, H., 2000. Study on characteristics of particle board made from tamarisk wood. Pajouhesh va Sazandegi, 46: 72-78. (In Persian)
-Oladi, R., Bräuning, A. and Pourtahmasi, K., 2014. “Plastic” and “static” behavior of vessel-anatomical features in Oriental beech (Fagus orientalis Lipsky) in view of xylem hydraulic conductivity. Trees, 28(2): 493-502.
-Oladi, R., Gorgij, R., Emaminasab, M. and Nasiriani, S., 2017. Wood anatomy and physical and chemical properties of fast growing Athel tamarisk (Tamarix aphylla L.). Iranian Journal of Wood and Paper Industries, 7(4): 511-522. (In Persian)
-Pan, W., Sun, J., Xia, X., Liu, R., Wu, X. and Li, Y., 2018. Provenance variation in growth, stem-form, and wood basic density of 24-year-old Liriodendron. Austrian Journal of Forest Science, 135: 343-362.
-Raymond, C.A., Banham, P. and Macdonald, A.C., 1998. Within tree variation and genetic control of basic density, fibre length and coarseness in Eucalyptus regnans in Tasmania. Appita Journal, 51: 299-305.
-Saadati, A., Pourtahmasi, K., Salami, A. and Oladi, R., 2015. Xylem and bast fiber properties of six Iranian hemp population. Journal of Forest and Wood Products, 68(1): 121-132 (In Persian).
-Sadeghzadeh, H. M., Azadfar, D., Mirakhori, R., 2015. Growth performance of various population of salt cedar in saline-alkaline soils. Journal of Wood and Forest Science and Technology, 22(1): 151-165. (In Persain)
-Sagheb Talebi, Kh., Sajedi, T. and Pourhashemi, M., 2014. Forests of Iran: A Treasure from the Past, A Hope for the Future (Vol. 10). Springer, 152p.
-Schreiber, S.G., Hacke, U.G., Hamann, A. and Thomas, B.R., 2011. Genetic variation of hydraulic and wood anatomical traits in hybrid poplar and trembling aspen. New Phytologist, 190: 150-160.
-Zeltińš, P., Katrevičs, J., Gailis, A., Maaten, T., Baders, E. and Jansons, A., 2018. Effect of stem diameter, genetics, and wood properties on stem cracking in Norway spruce. Forests, 9(9): 546.
-Zheng, Y., Pan, Z., Zhang, R., Jenkins, B.M., and Blunk, Sh., 2006. Properties of medium-density particleboard from saline Athel wood. Industrial Crops and Products, 23(3): 318-326