نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی ،گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ

چکیده

یکی از تیره­های مهم چوبی مناطق خشک و کویری در قلمرو رویش گیاهی ایرانو- تورانی تیره اسفناجیان (Chenpodiaceae) می­باشد که دارای جنس و گونه­های مختلف گیاهی است. از قضاء گونه مهم اِشنان (Seidlitzia rosmarinus) با پراکندگی جغرافیایی وسیع در مناطق خشک ایران به این خانواده تعلق دارد که ویژگی­های آناتومیکی آن تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. بنابراین به منظور بررسی ویژگی­های آناتومیکی این گونه، تعداد شش اصله از درختچه اشنان در منطقه اردکان یزد قطع و ویژگی­های آناتومیکی آن با میکروسکوپ نوری و الکترونی (SEM) و همچنین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که چوب گونه اشنان فاقد دوایر رویشی و همچنین فاقد اشعه چوبی بوده و در داخل بافت چوبی دارای آوند آبکش (intraxylary phloem)، می­باشد. آوندهای آن کوتاه (متوسط 100 میکرومتر)، و دارای منافذ (پونکتواسیون) ریز بوده و آوندهای بخش چوب­درون از صمغ فراوان و غلیظ برخوردار می­باشد. طول فیبر کوتاه (334 میکرومتر) و ضخامت زیاد دیواره فیبر (4/8 میکرومتر ضخامت دو دیواره) در مقایسه با حفره سلولی (5/7 میکرومتر) از ویژگی‌های بیومتری این گونه محسوب شده و به­لحاظ ویژگی آناتومیکی و بیومتری، در میان دیگر جنس­های هم­خانواده خود (Chenpodiaceae) با جنس آتریپلکس (Atriplex)، قرابت دارد. اِشنان با وزن مخصوص طبیعی (تحت شرایط محیط) 92/0 گرم‌برسانتی­مترمکعب، در زمره چوب­های خیلی سنگین محسوب شده و از همکشیدگی طولی (5 درصد) و مقدار خاکستر (5/5 درصد) بالایی برخوردار می­باشد.

کلیدواژه‌ها

- پارساپژوه، د. و ف، هانس شواین گروبر. 1372. اطلس چوبهای شمال ایران. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم. 136 صفحه.
- پارساپژوه، د. 1371. بررسی خواص ساختمانی و فیزیکی و دوام چوب زرد تاغ یا تاغ ایرانی، مجموعه مقالات سمینار بررسی مسائل مناطق بیابانی و کویری ایران، مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران، یزد.
- حجازی، ر. 2537. اصول تشریح چوب. انتشارات افست مروی. 154 صفحه.
- عبداالهی، ج.، ارزانی، ح.، و  باغستانی، ن.، و میرعسکرشاهی، ف. 1385. فصلنامة علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران.  جلد 13 شمارة 2، صفحة  74-81.
- مظفریان، و. 1379. فلور یزد.موسسه انتشارات یزد. 472 صفحه.
- نیلوفری، پ. 1364. چوب شناسی. انتشارات دهخدا. 581 صفحه.
- طغرایی، ن.،  ابراهیم عزیزی، ه.،  پارساپژوه،  د.،. 1387. خصوصیات آناتومیک چوب تاغ (Haloxylon) در منطقه سیستان و بلوچستان  پژوهش و سازندگی شماره 81..
- طغرایی، ن.، حسین­زاده، ع.،  پارساپژوه، د.، و گلبابایی، ف. 1382. ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و آناتومی چوب تاغ در منطقه کرمان. مجله علمی و پژوهشی تحقیقات علوم چوب و کاغذ ایران سال هجدهم، شماره 1 (پیاپی 18).
 
- Artschwager, E. F., 1920. On the anatomy of Chenopodium album L. Am. J. Bot. 7, 252-60.
-Balfour, E. E., 1958. The development of the vascular systems of Macropiper excelsum Forst. II. The mature stem. Phytomorphology, 8: 224-233.
-British Standard Institution BSI. 1989. BS 373. Method of testing small clear specimen of timbers. British Standard Institution, London. ISBN: 0-580- 00684-0. 137.
-Carlquist, S. 1988. Comparative wood anatomy. Systematic, ecological, and evolutionary aspects of dicotyledon wood. Springer Verlag, Heidelberg. Berlin.Exley, R.R., B.G. Butterfield & B.A. Meylan. 1974. Prepration of wood specimens for the scanning electron microscope.J. Microscopy 101:21-30.
-Exley, R.R., Butterfield, B.G. & Meylan, B.A. 1973. The preparation of wood specimens for the scanning electron microscope. Journal of Microscopy, 101: 21-30.
-Fahn, A., E. Werker, & P. Baas. 1986. Wood anatomy and identification of trees and shrubs from Israel and adjacent regions. The Israel Academy of Sciences and -Humanities. Botanical Gazette, Vol. 143, No. 3, Sep.
-Fahn, A, and H. Zimmermann 1982. Development of successive cambia in ATRIPLEX HALIMUS (Chenopodiacea).
-Four, E. E., 1965. Anomalous secondary thickening in Chenopodiaceae, Nyctaginaceae and Amaranthaceae. Phytomorphology, 15: 111-122.
-Franklin G.L.1945. Preparation of thin sections of synthetic resins and wood-resin composites, and a new macerating method for wood. Nature 155,51–59
-Hadi, M.R. 2009. Biotechnological potentials of Seidlitzia rosmarinus: A mini review. African Journal of Biotechnology Vol. 8 (11), pp. 2429-2431.
-Heklau, H., Wherden, H. 2010. Wood anatomy reflects the distribution of Krascheninnikovia ceratoides (Chenopodiaceae). Flora 206, 300–309.
- Johansen, D.A. 1940. Plant microtechnique. McGraw-Hill Book Co., New York.
-Jourez, B.,  Riboux, A., and  Leclercq, A. 2001. Comparison of basic density and longitudinal shrinkage in tension wood and opposite wood in young stems of Populus euramericana cv. Ghoy when subjected to a gravitational stimulus. Canadian Journal of Forest Research, 2001, 31:1676-1683, 10.1139/x01-096.
-IAWA Committee.1989. IAWA list of microscopic features for hardwoods identification by an IAWA Committee .E.A. Wheeler , P. Baas & P.E., Gasson (eds.) IAWA Bull.n.s.10:219-332.
-InsideWood. 2004-onwards. Published on the Internet. http://InsideWood. Lib.ncsu.edu/search.
-Neumann, K., Schoch, W., Schweingruber, F.H. & P. Détienne (2001): Woods of the Sahara and the Sahel - an anatomical atlas. Paul Haupt, Bern.
-Pajput, K.S. 2002. Stem anatomy of Amaranthaceae: Rayless nature of xylem. Flora 197, 224–232
-Ruzin, S.E. (1999). Plant Microtechnique and Microscopy. New York: OxfordUniversity Press.
-Sabeti, H. (1994). Forests, trees and shrubs of Iran. Tehran:IranUniversity of Science and Technology press.
-Schweingruber, F.H., Borner, A., Schulze, E.-D., 2006. Atlas of woody plant stems. Evolution, Structure, and Environmental Modifications. Springer.
-Sotannde, O.A; Oluyege, A.O; Adeogun; Adeogun P.F; Maina, S.B. 2010.  Variation in Wood Density, Grain Orientation and Anisotropic Shrinkage of Plantation Grown Azadirachta Indica. Journal of Applied Sciences Research, 6(11): 1855-1861, 2010.
-Yang, S., Furukawa I and Jiang Z. 2010. Anatomical Variations in the Woody Plants of Arid Areas. Desert plants. 2010, 1, 135-155, DOI: 10.1007/978-3-642-02550-1_7.
-YARROW, G.L. & POPHAM, R.A. 1981. The ontogeny of the primary thickening meristem of Atriplex hortensis L. (Chenopodiaceae). American Journal of Botany 68: 1042-1049.