حفاظت و اصلاح چوب
یاسر حمزوی؛ دانیال هرندی؛ فتح الله نیازی؛ سید محسن حاجی سید جوادی
چکیده
سابقه و هدف: نقاشی روی چوب در ایران در زمان صفویه متداول شده و در دوره زندیه و قاجار به اوج خود رسید. هنر نقاشی و کتیبهنویسی بر روی چوب به عنوان یکی آرایههای منحصربهفرد در ایران رو به فراموشی بوده که مطالعات فنشناختی و آسیبشناختی آنها کمک بسزایی به حفظ و تداوم این گونه آثار خواهد نمود. حفاظت از چوب در بناهای تاریخی که ...
بیشتر
سابقه و هدف: نقاشی روی چوب در ایران در زمان صفویه متداول شده و در دوره زندیه و قاجار به اوج خود رسید. هنر نقاشی و کتیبهنویسی بر روی چوب به عنوان یکی آرایههای منحصربهفرد در ایران رو به فراموشی بوده که مطالعات فنشناختی و آسیبشناختی آنها کمک بسزایی به حفظ و تداوم این گونه آثار خواهد نمود. حفاظت از چوب در بناهای تاریخی که آرایههای رنگی نیز بر روی آن اجرا شده، کار پیچیدهای است. چالش این کار، مربوط به ویژگیهای چندگانه مادی اثر، نوع مداخلات و انتخاب مواد شیمیایی حفاظتی است که باید در این آثار مد نظر قرار گیرد. در واقع، با شناخت کامل اثر، میتوان راهکار حفاظتی برای آن ارائه کرد. هدف از این مقاله، شناخت مواد، شناخت ساختار و شناخت آسیب لایههای مختلف شیرسرهای تاریخی خانه تقوی گرگان است که به‌صورت خلاصه، مطالعه فنی گفته میشود. این شیرسرها مربوط به سال 1209 ه.ق. است.مواد و روش ها: شیرسرهای چوبی خانه تقوی گرگان که در سطح زیرین آن کتیبههای نوشتاری به همراه نقوش گیاهی و کادربندیها اجرا شده، نمونههای مطالعاتی این پژوهش است. نوع و میزان نمونه با توجه به ابهامات موجود و شیوه آزمایش انتخاب شد. در مجموع، چهار نمونه چوب و چهار نمونه رنگ تهیه گردید. برای مطالعه فنی این آثار، از میکروسکوپ عبوری، میکروسکوپ دیجیتال Dino-Lite plus و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مجهز به آشکارساز EDSاستفاده گردید. همچنین در شرایط استاندارد آزمایشگاهی، کشت قارچ و سنجش اسیدیته چوب انجام شد.نتایج: لکههای سیاه در بررسی با میکروسکوپ دیجیتال حکایت از حضور و رشد عوامل بیولوژیک بر روی سطح چوب دارند که در بخشی از آنها برای کشت و شناسایی قارچها نمونه‌برداری شد. مشاهدات اولیه با میکروسکوپ دیجیتال بر تخریب مواد متشکله چوب ناشی از عوامل بیولوژیک و کاهش استحکام و انسجام چوب است.در اولین بررسی، با توجه به مقاطع عرضی تمامی نمونهها (سه نمونه) مشخص شد که نمونهها از گونه چوبهای پهن‌برگ هستند. آوندها به‌طور یکنواخت پراکنده شدهاند. در مقطع مماسی اشعه چوبی تک سلولی و چند سلولی مشاهده میشود که پهنای آن تا حدود 25 سلول میرسد. اندازه آوندها تقریباً یکسان و از نوع همگن و پراکنده آوند میباشد. در این نمونه آوندها دو تا چهارتایی به هم چسبیده‌اند. اندازه آوندها به‌طور میانگین 59 میکرومتر اندازهگیری شد. همچنین فراوانی آوندها در هر میلیمتر مربع به‌طور میانگین 130 آوند در هر میلیمتر محاسبه شد. در دو نمونه 2021.G.T.3 و 2021.G.T.8 آوندها ناهمسان، جدا و مقطع آنها نسبتاً گرد است. حفره‌ها ناهمگن و بخش روزنه دیده میشود و بعضی آنها تیلدار هستند. قطر آوندها از چوب بهاره و تابستانه مشخص می‌باشند. در مقطع مماسی اشعه چوبی تک سلولی و یا پر سلولی مشاهده میشود.در ادامه مطالعات، نمونههای مطالعاتی با میکروسکوپ الکترونی روبشی با بزرگنماییهای مختلف بررسی شد. دیواره سلولی در نمونهای دچار تضعیف شده و در حال فروپاشی است. همچنین رشد قارچها در میان ساختار چوبی به وضوح دیده میشود. در دو نمونه دیگر، دیوارههای سلولزی به شدت دچار اضمحلال شده و شاهد گسستگی و گسیختگی بین لایههای سلولزی هستیم.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد چوب استفاده شده برای شیرسرهای تاریخی، راش و چوب بلندمازو است. همچنین قارچ‌هایی از نوع آسپرژیلوس تریوس، آلترناریا، آسپرژلوس نایجر و کلادوسپوریوم در ساختار چوب شناسایی شد. در ادامه، تخریب دیواره سلولی و اضمحلال ساختار چوب شناسایی گردید. همچنین از رنگهای آبی لاجورد، قرمز سرنج، گلسفید و مخلوط رنگ سیاه کربن و سیاه آهن بر روی چوبهای تاریخی به عنوان نقش و نوشتار استفاده شده است. این مطالعه میتواند در جهت حفظ صحیح آثار چوبی تاریخی منطقه گرگان اهمیت بسزایی داشته باشد.
حفاظت و اصلاح چوب
حمید رضا زارعی؛ رضا حاجی حسنی؛ سیده معصومه زمانی؛ کامیار صالحی
چکیده
سابقه و هدف: چوب با توجه به ماهیت طبیعی آن، دارای محدودیت‌هایی در خواص و کاربرد است که برای رفع آنها، نیاز به اصلاح دارد. اصلاح چوب معمولاً با اهداف مختلف و روش‌های متعددی انجام میشود. یکی از روش‌های اصلاح چوب، استفاده از تیمارهای حرارتی به‌منظور بهبود ثبات ابعادی و افزایش دوام بیولوژیکی چوب است؛ اما آنچه مسلم است آن است که اصلاح ...
بیشتر
سابقه و هدف: چوب با توجه به ماهیت طبیعی آن، دارای محدودیت‌هایی در خواص و کاربرد است که برای رفع آنها، نیاز به اصلاح دارد. اصلاح چوب معمولاً با اهداف مختلف و روش‌های متعددی انجام میشود. یکی از روش‌های اصلاح چوب، استفاده از تیمارهای حرارتی به‌منظور بهبود ثبات ابعادی و افزایش دوام بیولوژیکی چوب است؛ اما آنچه مسلم است آن است که اصلاح حرارتی چوب بر سایر خواص فیزیکی و مکانیکی چوب نیز تأثیرگذار است. اصلاح حرارتی چوب در حضور اکسیژن سبب اکسیداسیون ساختار شیمیایی چوب شده و منجر به کاهش خواص فیزیکی و مکانیکی چوب می‌گردد. ازاین‌رو حذف اکسیژن در طول فرایند تیمار حرارتی میتواند سبب کاهش اثرهای تخریبی این تیمار گردد. در این بررسی با به‌کارگیری فرایند روغن- گرمایی (Thermo-oil) و حذف اکسیژن در طول فرایند، به ارزیابی تأثیر این تیمار بر عملکرد قارچ عامل پوسیدگی سفید (Trametes versicolor) پرداخته شده است. همچنین تأثیر تیمار حرارتی (فرایند روغن- گرمایی) در محیط فاقد اکسیژن بر خواص مهندسی گونه‌های چوبی غان و کاج ارزیابی شد.مواد و روش‌ها: در این بررسی نمونههای مورد نظر از دو گونه چوبی غان (Betula SP.) و کاج (Pinus SP.) تهیه شدند. تیمار گرمایی نمونههای مورد نظر با استفاده از فرایند روغن- گرمایی، در یک سیلندر مجهز به سیستم فشار و خلأ انجام شد. همچنین از روغن بازیافت شده صنعتی برای تیمار گرمایی نمونهها استفاده گردید. دما و زمان مورد استفاده در این تیمار به ترتیب 195 درجه سانتی‌گراد و 5 ساعت در نظر گرفته شد. در پایان فرایند تیمار، روغن مورد استفاده از سیلندر اصلی به داخل مخزن روغن تخلیه شده و پس از اعمال خلأ نمونهها از داخل سیلندر خارج گردیدند. به‌منظور بررسی مقاومت بیولوژیکی و نیز خواص فیزیکی و مکانیکی (جذب آب و واکشیدگی، دانسیته، کاهش وزن، مقاومت خمشی، مقاومت به فشار موازی الیاف و مقاومت به ضربه) از چوبهای تیمار شده و شاهد، نمونههای آزمونی در ابعاد استاندارد تهیه گردید. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل آماری از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. از آزمون تجزیه واریانس ANOVA نیز برای مقایسه بین گروهها استفاده شد.یافته‌ها: بررسی نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که تیمار روغن- گرمایی میتواند سبب کاهش عملکرد قارچ عامل پوسیدگی سفید و نیز اثرگذاری کمتر این قارچ بر خواص فیزیکی و مکانیکی هر دو گونه چوبی گردد. همچنین نتایج نشان داد که تیمار روغن- گرمایی سبب بهبود ویژگیهای فیزیکی و کاهش ویژگیهای مکانیکی به‌استثنای مقاومت فشاری موازی الیاف گردید.نتیجه‌گیری: تیمار روغن-گرمایی در درجه حرارت بالا سبب تغییرات ساختاری چوب شده و ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی چوب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین تغییرات ساختاری به وجود آمده در اثر تیمار حرارتی میتواند عاملی مؤثر و بازدارنده بر اثرگذاری و عملکرد قارچ عامل پوسیدگی سفید بر خواص فیزیکی و مکانیکی چوب باشد.
حفاظت و اصلاح چوب
امیر محمد نهفته استرآبادی؛ داود رسولی؛ تقی طبرسا؛ ابوالقاسم خزاعیان
چکیده
سابقه و هدف: چوب بعنوان یک ماده‌ای آلی توسط عوامل مخربی همچون قارچها و حشرات دچار تخریب می گردد. یکی از راههای حفاظت در برابر این عوامل، تیمار چوب آلات با مواد حفاظتی می باشد. استفاده از مواد حفاظتی محلول در آب به دلیل مزایایی زیادی که دارد بسیار متداول میباشد. استفاده از چوب آلات تیمار شده با این مواد حفاظتی در محیط های بیرونی، آنها ...
بیشتر
سابقه و هدف: چوب بعنوان یک ماده‌ای آلی توسط عوامل مخربی همچون قارچها و حشرات دچار تخریب می گردد. یکی از راههای حفاظت در برابر این عوامل، تیمار چوب آلات با مواد حفاظتی می باشد. استفاده از مواد حفاظتی محلول در آب به دلیل مزایایی زیادی که دارد بسیار متداول میباشد. استفاده از چوب آلات تیمار شده با این مواد حفاظتی در محیط های بیرونی، آنها را در معرض آبشویی و هوازدگی قرار می دهد. استفاده از پوشش ها میتواند روشی کارآمد در این زمینه باشد. در این تحقیق، کارایی دو پوشش شفاف آکریلیکی و آلکیدی جهت افزایش مقاومت به هوازدگی نمونههای چوبی تیمار شده با مواد حفاظتی محلول در آب مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این تحقیق از نمونههای چوبی سالم و بدون عیب از چوب صنوبر دلتوئیدس با ابعاد 12×10×2 سانتی متر (L،T،R) تهیه و با مواد حفاظتی ACC (اسید مس-کروم)، CCB (مس- کروم-برون) وACQ-C (آلکالاین مش-کوات) به روش خلا/فشار اشباع شدند و در ادامه از رنگ ای شفاف آلکیدی و آکریلیکی برای پوشش دهی سطح نمونهها استفاده شد .و در نهایت پس از اعمال رنگ بر روی آن ها به مدت یکسال در معرض هوازدگی طبیعی قرار داده شدند.یافته‌ها: نتایج نشان داد نوع پوشش تاثیر معنی‌داری بر رنگ و مقاومت به چسبندگی نمونههای تیمار شده با مواد حفاظتی داشته است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که کلیه نمونه ها در اثر هوازدگی دچار تغییرات رنگی و کاهش مقاومت چسبندگی پوشش مورد استفاده شدهاند که در این بین شدت تغییر رنگ و تخریب نمونه های دارای پوشش آکریلیکی بیشتر از نمونه های آلکیدی بوده استنتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت رنگ آلکیدی عملکرد حفاطتی بهتری برای چوب های تیمار شده در برابر هوازدگی از خود نشان داد.
حفاظت و اصلاح چوب
سیده معصومه زمانی؛ رضا حاجی حسنی؛ کامیار صالحی
چکیده
این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای (Coniophora puteana) روی برخی خواص فیزیکی و مکانیکی و نیز مقاومت بیولوژیکی چوب زبان گنجشک (Fraxinus Sp.) و نوئل (Picea Sp.) اصلاح حرارتی شده، صورت پذیرفت. گونه‌های چوبی مورد نظر تحت دمای 212 درجه سانتی‌گراد و برای مدت زمان 3 ساعت تحت تیمار حرارتی قرار داده شدند. نمونههای تیمار شده با فرایند حرارتی ...
بیشتر
این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای (Coniophora puteana) روی برخی خواص فیزیکی و مکانیکی و نیز مقاومت بیولوژیکی چوب زبان گنجشک (Fraxinus Sp.) و نوئل (Picea Sp.) اصلاح حرارتی شده، صورت پذیرفت. گونه‌های چوبی مورد نظر تحت دمای 212 درجه سانتی‌گراد و برای مدت زمان 3 ساعت تحت تیمار حرارتی قرار داده شدند. نمونههای تیمار شده با فرایند حرارتی همراه با نمونههای شاهد بر اساس استاندارد EN 313 در معرض قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای قرار داده شدند و سپس، عملکرد عامل مخرب قارچی و تاثیر آن بر خواص فیزیکی و مکانیکی نمونهها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که در هر دو گونه چوبی زبان گنجشک و نوئل، اثرگذاری قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای بر روی نمونههای شاهد بیشتر از نمونههای تیمار شده با فرایند حرارتی بوده است و سبب تخریب و کاهش وزن بیشتری در این نمونهها گردیده است. همچنین ویژگیهای دانسیته، مقاومت به ضربه و مقاومت فشاری موازی الیاف در نمونههای حرارت‌دهی شده در معرض قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای بیشتر از نمونههای حرارت‌دهی شده بدون مجاورت با این قارچ بودند. نتایج ارزیابی آنزیم لاکاز تولید شده توسط قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای در هر دو گونه چوبی نیز نشان داد که تاثیر این آنزیم در نمونههای حرارت دهی شده هر دو گونه چوبی مورد نظر کمتر از نمونههای شاهد بود. بر اساس نتایج بدست آمده میتوان گفت که تیمار حرارتی میتواند سبب بهبود مقاومت بیولوژیکی، کاهش برخی خواص فیزیکی و مکانیکی و نیز پایداری بیشتر این ویژگی‌ها در مقابل اثرگذاری قارچ عامل پوسیدگی قهوه‌ای در هر دو گونه چوبی زبان‌گنجشک و نوئل گردد.
حفاظت و اصلاح چوب
عطیه‌السادات موسوی سنگدهی؛ رضا اولادی؛ داود افهامی سیسی؛ ملیحه اختری
چکیده
حفاظت زیستی، یکی از شیوه‌های نوین و دوستدار محیطزیست درحفاظت چوب بوده که در آن میکروارگانیسمهای زنده جایگزین مواد شیمیایی شدهاند. این پژوهش با هدف بررسی حفاظت زیستی چوب راش در برابر قارچ عامل پوسیدگی سفید (Trametes versicolor) با استفاده از قارچ مایکوپارازیت تریکودرما (Trichoderma harzianum) انجام گرفت. به همین منظور، قدرت بازدارندگی تریکودرما در ...
بیشتر
حفاظت زیستی، یکی از شیوه‌های نوین و دوستدار محیطزیست درحفاظت چوب بوده که در آن میکروارگانیسمهای زنده جایگزین مواد شیمیایی شدهاند. این پژوهش با هدف بررسی حفاظت زیستی چوب راش در برابر قارچ عامل پوسیدگی سفید (Trametes versicolor) با استفاده از قارچ مایکوپارازیت تریکودرما (Trichoderma harzianum) انجام گرفت. به همین منظور، قدرت بازدارندگی تریکودرما در برابر قارچ عامل پوسیدگی چوب، در محیط کشت دوگانه و همچنین روی چوب مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونههای چوبی در دو بازه زمانی چهار و هشت هفته‌ای در مجاورت قارچ تریکودرما قرار داده شده و سپس به مدت 16 هفته در معرض قارچ پوسیدگی سفید قرار گرفتند. آزمون کشت دوگانه، قدرت آنتاگونیستی تریکودرما دربرابر قارچ مخرب چوب را اثبات کرد؛ به نحوی که پس از 14 روز، تریکودرما نه تنها مانع گسترش ریسه‌های قارچ مخرب شده بود، بلکه روی میسیلیوم آنها را نیز پوشانده بود. سنجش آنزیم سلولاز نشان داد که این جدایه از تریکودرما توانایی اندکی در ترشح این آنزیم داشته و به همین دلیل پس از تیمار چوب با تریکودرما، نمونهها کاهش جرم بسیار کمی داشتند؛ نتیجه‌ای که با طیف‌سنجی مادون قرمز نیز تایید شد. مدت زمان مجاورت‌دهی چوب با تریکودرما عامل مهمی در قدرت بازدارندگی بود؛ به‌طوریکه افزایش یک ماهه زمان تیمار باعث شد که میزان کاهش جرم چوب های راش از حدود 15% به زیر 1% برسد و این درحالی است که کاهش جرم نمونه های شاهد بیش از 30% بود. درمجموع میتوان نتیجه گرفت که تیمار بلند مدت چوب راش با قارچ تریکودرما تاثیر مخربی بر چوب نداشته و باعث حفاظت آن در برابر قارچ مولد پوسیدگی سفید میشود. از این رو، استفاده از این نوع حفاظت زیستی برای پیش‌تیمار چوب راش و یا ترکیب آن با مواد حفاظتی دیگر پیشنهاد میشود.
